Από τις παράνομες εξαγωγές και την καύση αποβλήτων έως την ανεξέλεγκτη απόρριψη (fly-tipping) και τη λανθασμένη περιγραφή αποβλήτων: η απάτη, η διαφθορά και η συνέργεια αυξάνονται στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων. Αυτό δεν προκαλεί μόνο περιβαλλοντική ζημιά, αλλά επίσης υπονομεύει τις επενδύσεις σε νόμιμες επιχειρήσεις διαχείρισης αποβλήτων. Ωστόσο, κάποιες εταιρείες έχουν αρχίσει να λαμβάνουν μέτρα.
Το φαινόμενο αυτό αποτελεί μια σοβαρή και εξαιρετικά επικερδή δραστηριότητα. Το καλοκαίρι του 2022, η INTERPOL δημοσίευσε μια αναφορά σχετικά με το έγκλημα ρύπανσης, η οποία αποκάλυψε ότι το οργανωμένο διασυνοριακό έγκλημα συμμετείχε σε πολλές περιπτώσεις. Τα συνολικά παράνομα κέρδη των 27 υποθέσεων που εξετάστηκαν ανήλθαν σε μισό δισεκατομμύριο δολάρια.
Οι παραβάτες χρησιμοποιούν καινοτόμες, ευέλικτες και εξελιγμένες μεθόδους, καθιστώντας δύσκολο για τις αρχές να τους εντοπίσουν. Παρόλο που σε κάποιες περιπτώσεις εμπλέκονται μαφιόζικες ή οργανωμένες εγκληματικές ομάδες, οι περισσότεροι ύποπτοι είναι επιχειρηματίες που λειτουργούν υπό το πρόσχημα νόμιμων εταιρειών ή ως ανεξάρτητοι μεσάζοντες. Αυτή η αποκεντρωμένη δομή καθιστά επίσης τη δίωξη πιο περίπλοκη.
Τον Μάρτιο του 2021, η INTERPOL πραγματοποίησε την τρίτη παγκόσμια επιχείρηση “30 Days at Sea 3.0″ (https://www.frontex.europa.eu/media-centre/news/news-release/operation-30-days-at-sea-3-0-reveals-1-600-marine-pollution-offences-worldwide-J1Y6n7) με τη συμμετοχή 300 υπηρεσιών από 67 χώρες. Η επιχείρηση οδήγησε σε 34.000 επιθεωρήσεις σε θάλασσες, ποτάμια, παράκτιες περιοχές και λιμάνια για την ανίχνευση παραβάσεων περιβαλλοντικής ρύπανσης. Συνολικά, εντοπίστηκαν 1.600 αδικήματα, μεταξύ των οποίων:
- Σχεδόν 500 παράνομες πράξεις ρύπανσης στη θάλασσα, όπως παράνομη διάλυση πλοίων και εκπομπές θείου από πλοία.
- 1.000 παραβάσεις ρύπανσης σε παράκτιες περιοχές και ποτάμια, περιλαμβάνοντας την παράνομη απόρριψη λυμάτων, πλαστικών και βαρέων μετάλλων.
- 130 υποθέσεις παράνομης διακίνησης αποβλήτων μέσω λιμένων.
Οι αρχές αποκάλυψαν ένα μεγάλο εγκληματικό δίκτυο που διακινούσε πλαστικά απόβλητα μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Επιπλέον, εντοπίστηκαν παράνομες αποστολές μολυσμένων ή μικτών μετάλλων, εσφαλμένα δηλωμένων ως μεταλλικά απορρίμματα. Μία από τις νέες τάσεις περιελάμβανε την παράνομη διαχείριση απορριμμάτων από την πανδημία, όπως μάσκες και γάντια μιας χρήσης.
Σύμφωνα με την Ένωση Υπηρεσιών Περιβάλλοντος (ESA), το κόστος των παράνομων πρακτικών στη διαχείριση αποβλήτων στην Αγγλία ξεπερνά το 1 δισεκατομμύριο λίρες ετησίως. Η μεγαλύτερη αύξηση του κόστους προέρχεται από το fly-tipping, τις παράνομες εγκαταστάσεις αποβλήτων και τις αλλαγές στη φορολογία των χώρων ταφής αποβλήτων.
Παρά την αυξημένη πολιτική προσοχή, η ESA ζητά περαιτέρω δράση για την καταπολέμηση αυτών των φαινομένων, με αυστηρότερες κυρώσεις και περισσότερους πόρους για τις ρυθμιστικές αρχές.
Σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ελέγχου (NAO) του Ηνωμένου Βασιλείου:
- Το 18% των αποβλήτων διαχειρίζεται παράνομα σε κάποιο στάδιο της αλυσίδας διαχείρισης.
- Οι οργανωμένες εγκληματικές ομάδες επενδύουν όλο και περισσότερο στις παράνομες πρακτικές λόγω των υψηλών κερδών και των χαμηλών κινδύνων.
- Τα ποινικά μέτρα είναι ανεπαρκή, με τις περισσότερες υποθέσεις να οδηγούνται απλά σε προειδοποιήσεις.
Νέα Μέτρα και Πρωτοβουλίες
Τον Φεβρουάριο του 2023, η Βρετανική κυβέρνηση ανακοίνωσε μεταρρυθμίσεις για την πάταξη των παράνομων πρακτικών, συμπεριλαμβάνοντας:
- Αυστηρότερους ελέγχους και περιορισμό των νομικών κενών στις απαλλαγές αδειών.
- Πρόσθετη χρηματοδότηση για τις τοπικές αρχές για την αντιμετώπιση του fly-tipping.
- Ενίσχυση της συμμόρφωσης και των ελέγχων για τις εξαγωγές αποβλήτων.
Πως αντιδρούν όμως οι επιχειρήσεις;
Λόγω των σοβαρών οικονομικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων, πολλές επιχειρήσεις διαχείρισης αποβλήτων προσλαμβάνουν ειδικούς ασφαλείας, όπως η Subrosa Group.
Ο Niall Burns, διευθύνων σύμβουλος της Subrosa, εξηγεί:
“Οι εγκληματίες προσαρμόζονται συνεχώς. Πριν 20 χρόνια, θα λήστευαν μια τράπεζα. Σήμερα, η παράνομη διαχείριση αποβλήτων προσφέρει υψηλά κέρδη με μικρό κίνδυνο σύλληψης.”
Η Υπηρεσία Περιβάλλοντος ξεκινά την Εθνική Έρευνα για το Έγκλημα των Αποβλήτων 2024-25. Η έρευνα στοχεύει στην κατανόηση της έκτασης, των επιπτώσεων και των μέτρων αποτροπής αυτών των παράνομων δραστηριοτήτων.
Σύμφωνα με τον Steve Molyneux (https://www.linkedin.com/in/steve-molyneux-5410b6164/), Αναπληρωτή Διευθυντή Κανονισμών Αποβλήτων και Πόρων:
“Με εκτιμώμενο 18% των αποβλήτων να διαχειρίζονται παράνομα, γνωρίζουμε ότι δραστηριότητες όπως η παράνομη καύση αποβλήτων, η λανθασμένη κατηγοριοποίηση και η λειτουργία μη αδειοδοτημένων εγκαταστάσεων κοστίζουν στην οικονομία 1 δισεκατομμύριο λίρες ετησίως.”
Η Υπουργός Διαχείρισης Αποβλήτων, Mary Creagh (https://www.linkedin.com/in/mary-creagh-cbe-mp-1924651a1/), πρόσθεσε:
“Οι παραβάτες αποβλήτων είναι μάστιγα για την κοινωνία, επηρεάζοντας εξίσου τις αγροτικές και αστικές κοινότητες. Αποκομίζουν τεράστια κέρδη σε βάρος των νόμιμων επιχειρήσεων, αποφεύγοντας τη φορολογία – χωρίς να αναφέρουμε το κόστος καθαρισμού και την ανασφάλεια που δημιουργούν στις γειτονιές.”
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση από το φαινόμενο της παράνομης διαχείρισης αποβλήτων. Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Ανακύκλωσης, έχουν καταγραφεί περιπτώσεις παράνομης απόρριψης αποβλήτων σε φυσικές περιοχές, ενώ οι έλεγχοι αποδεικνύουν ότι μεγάλο ποσοστό των αποβλήτων δεν διαχειρίζεται σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες. Επιπλέον, η Περιβαλλοντική Αρχή έχει εντοπίσει μη αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις που λειτουργούν ανεξέλεγκτα, επιβαρύνοντας το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, η εφαρμογή του Ηλεκτρονικού Μητρώου Αποβλήτων (ΗΜΑ) (https://wrm.ypeka.gr/?utm_source=chatgpt.com) αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς τη διαφάνεια και την ορθή διαχείριση. Ωστόσο, η αποτελεσματική εποπτεία και η αυστηρότερη επιβολή κυρώσεων είναι απαραίτητες για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Η διαχείριση αποβλήτων απαιτεί υπευθυνότητα και συμμόρφωση με τους κανονισμούς. Οι πολίτες και οι επιχειρήσεις οφείλουν να συνεργάζονται μόνο με αδειοδοτημένες και πιστοποιημένες εταιρείες που είναι καταγεγραμμένες στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων. Αυτές οι εταιρείες διαθέτουν τις απαραίτητες άδειες, εφαρμόζουν διαδικασίες ιχνηλασιμότητας και μπορούν να αποδείξουν τη νόμιμη διαχείριση των αποβλήτων. Η ενίσχυση των ελέγχων και η ευαισθητοποίηση του κοινού είναι ζωτικής σημασίας για τη μείωση των παράνομων πρακτικών και την προστασία του περιβάλλοντος.
Πηγές:
- INTERPOL, “Strategic Report: Pollution Crime”, 2022
- National Audit Office (NAO), “Investigation into the Waste Crime in the UK”, 2023
- Environmental Services Association (ESA), “The Cost of Waste Crime”, 2023
- UK Environment Agency, “National Waste Crime Survey”, 2024
