Την προηγούμενη εβδομάδα, στη Θεσσαλονίκη, κατά τη διάρκεια ενός Masterclass μεγάλης πολυεθνικής εταιρείας λιπασμάτων, ακούστηκε μια απλή αλλά συγκλονιστική διαπίστωση: το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων χάνεται πριν καν φτάσει στον καταναλωτή, ενώ το 50% των θρεπτικών στοιχείων που περιέχονται στα λιπάσματα δεν αξιοποιείται, καθώς χάνεται λόγω έκπλυσης ή εξαέρωσης.
Αυτά τα δύο στοιχεία, όταν μπουν δίπλα-δίπλα, δεν είναι απλώς ενδείξεις σπατάλης. Είναι σύμπτωμα μιας βαθύτερης δυσλειτουργίας του παγκόσμιου αγροδιατροφικού συστήματος, ενός συστήματος που επιβαρύνει το περιβάλλον, εξαντλεί φυσικούς πόρους και αποτυγχάνει να εξασφαλίσει διατροφική επάρκεια για όλους.
Αυτή η εικόνα συνδέεται άμεσα με τα αποτελέσματα μιας πρόσφατης και ευρείας εμβέλειας επιστημονικής μελέτης, που δημοσιεύθηκε στο Nature Food από την καθηγήτρια Zhengxia Dou του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια. Η μελέτη εξετάζει τρόπους με τους οποίους η σπατάλη τροφίμων μπορεί να μετατραπεί από πρόβλημα σε λύση, μέσα από τρεις καθοριστικές κυκλικές πρακτικές: την κομποστοποίηση, την αναερόβια χώνευση και την επανατροφοδότηση ως ζωοτροφή.
Η Ανακύκλωση τροφικών αποβλήτων περνά προς τη βιωσιμότητα μέσω τριών δρόμων.
Πρώτος δρόμος είναι η Κομποστοποίηση (Composting). Αποτελεί τηνπιο προσιτή και εφαρμόσιμη λύση. Μέσα από την αερόβια αποσύνθεση των οργανικών αποβλήτων, παράγεται κομπόστ, ένα φυσικό εδαφοβελτιωτικό πλούσιο σε οργανική ουσία αλλά και κάποια θρεπτικά στοιχεία. Η κομποστοποίηση στην ουσία, επιστρέφει τα θρεπτικά στοιχεία πίσω στο έδαφος,, βελτιώνοντας ταυτόχρονα τη δομή και τη βιοποικιλότητα του εδάφους ενώ ταυτόχρονα μειώνει την ανάγκη για συνθετικά λιπάσματα.
Δεύτερος δρόμος είναι η Αναερόβια Χώνευση (Anaerobic Digestion). Σε ειδικές εγκαταστάσεις χωρίς οξυγόνο, οργανικά απορρίμματα/απόβλητα μετατρέπονται σε βιοαέριο και πρώτη ύλη για λίπασμα με περεταίρω επεξεργασία. Το παραγόμενο μεθάνιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή θερμότητας ή ηλεκτρισμού, λειτουργώντας ως ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. Το υπόλειμμα, πλούσιο σε θρεπτικά, μπορεί να επιστρέψει μετά από επεξεργασία για χρήση στη γεωργία.
Τρίτος δρόμος είναι η Επανατροφοδότηση (Refeed). Ίσως η πιο υποτιμημένη, αλλά στρατηγικά σημαντική επιλογή. Κατάλληλα τροφικά υπολείμματα (από εστιατόρια, καταστήματα, μεταποίηση) μπορούν να υποστούν επεξεργασία και να χρησιμοποιηθούν ως ζωοτροφή, αντικαθιστώντας εισαγόμενες ή ενεργοβόρες καλλιέργειες όπως η σόγια και το καλαμπόκι.
Η μελέτη δείχνει ότι μόνο στην Κίνα, πάνω από 5% της γεωργικής γης που σήμερα αφιερώνεται σε σόγια και καλαμπόκι θα μπορούσε να απελευθερωθεί και να επαναπροσανατολιστεί στην καλλιέργεια τροφίμων για ανθρώπινη κατανάλωση ή να αποδοθεί στη φύση για αποκατάσταση.
Το μεθάνιο των χωματερών: ένας αθέατος κίνδυνος. Η πιο καταστροφική κατάληξη των τροφικών αποβλήτων είναι η ταφή τους σε χωματερές. Εκεί, σε συνθήκες έλλειψης οξυγόνου, τα οργανικά απόβλητα αποσυντίθενται και παράγουν μεθάνιο, ένα από τα ισχυρότερα αέρια του θερμοκηπίου.
Η καθηγήτρια Dou περιγράφει τις χωματερές ως «βιολογικούς ενισχυτές» των εκπομπών. Και όταν μιλάμε για μεγάλες οικονομίες όπως οι ΗΠΑ, η ΕΕ και η Κίνα που συνδυάζουν υψηλή κατανάλωση, μεγάλες αγροδιατροφικές αλυσίδες και εξάρτηση από την ταφή, τότε οι αριθμοί γίνονται ανησυχητικοί.
Σύμφωνα με τη μελέτη, εάν αυτές οι τρεις περιοχές σταματούσαν πλήρως την ταφή τροφικών αποβλήτων και εφάρμοζαν ισόποσα τις τρεις κυκλικές πρακτικές, οι εκπομπές μεθανίου θα μειώνονταν σημαντικά. Μόνο στις ΗΠΑ, η μείωση θα ήταν ισοδύναμη με την εξουδετέρωση των εκπομπών από 9 εκατομμύρια αγελάδες!!!
Η κυκλικότητα ξεκινά από εμάς και όπως υπογραμμίζει η καθηγήτρια Dou : «Είμαστε όλοι μέρος της εξίσωσης. Όλοι τρώμε, όλοι παράγουμε απορρίμματα, άρα όλοι έχουμε ρόλο.» Η αλλαγή του συστήματος δεν ξεκινά απαραίτητα από το κράτος ή τις μεγάλες επιχειρήσεις, ξεκινά από την κουζίνα μας, τις καθημερινές μας επιλογές, την κοινωνική μας συνείδηση.
Ο τελικός στόχος είναι η μετάβαση από ένα γραμμικό μοντέλο κατανάλωσης σε ένα κυκλικό μοντέλο αναγέννησης, όπου η τροφή και τα συστατικά της δεν χάνονται, αλλά επιστρέφουν στο έδαφος, στη ζωή, στο σύστημα.
Ένα ελληνικό παράδειγμα κυκλικής οικονομίας. Η κυκλική αξιοποίηση της οργανικής ύλης δεν είναι θεωρητική υπόθεση. Στην Ελλάδα, ένα αξιόλογο παράδειγμα είναι η εταιρεία Biosolids, η οποία συλλέγει οργανικά υπολείμματα από μονάδες επεξεργασίας λυμάτων και βιομηχανικές πηγές, και μέσω του εργοστασίου κομποστοποίησης στο Μαυροβούνι Πέλλας, παράγει κομπόστ ενεργούς οργανικής ουσίας υψηλής ποιότητας. Το προϊόν αυτό διατίθεται ξανά στους παραγωγούς, ενισχύοντας τη γονιμότητα και την υγεία του εδάφους, υποκαθιστώντας χημικά λιπάσματα και ενισχύοντας τον κύκλο των θρεπτικών στοιχείων.
Η Biosolids αποδεικνύει στην πράξη ότι η κυκλική οικονομία δεν είναι απλώς μια «πράσινη» ιδέα, είναι ένα λειτουργικό, εφαρμόσιμο και παραγωγικό μοντέλο με οφέλη για όλους: για τη γεωργία, για το περιβάλλον, για την οικονομία.
Ο κόσμος που έρχεται, χτίζεται από τα υπολείμματα του κόσμου που φεύγει. Η διαχείριση της τροφής, ακόμα και αυτής που “περισσεύει”, δεν είναι πια ένα ζήτημα επιλογής. Είναι κρίσιμη υποδομή για τη μετάβαση σε ένα ανθεκτικότερο και δικαιότερο σύστημα διατροφής. Από τη Θεσσαλονίκη μέχρι το Πεκίνο και από τα χωράφια της Πέλλας μέχρι τις δεξαμενές βιοαερίου στην Ολλανδία, ο κόσμος αλλάζει.
Μπορείτε να έχετε πρόσβαση στη μελέτη πατώντας εδώ – https://www.nature.com/articles/s43016-025-01140-z
