Στις 18 Μαρτίου 2025, το Κοινό Κέντρο Ερευνών (JRC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δημοσίευσε μελέτη στο περιοδικό Nature Communications, αποκαλύπτοντας ότι το οργανικό ανθρακικό απόθεμα του επιφανειακού εδάφους βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο σε 430 έως 830 εκατομμύρια στρέμματα γεωργικής γης στην ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτό αντιπροσωπεύει το 23% έως 44% της συνολικής γεωργικής γης στις εν λόγω περιοχές, με τις ψυχρές και υγρές περιοχές να επηρεάζονται περισσότερο.
Το οργανικό ανθρακικό περιεχόμενο του εδάφους (SOC) είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία και τη γονιμότητα του εδάφους, καθώς βελτιώνει τη δομή του, την ικανότητα συγκράτησης νερού και την παροχή θρεπτικών ουσιών. Επιπλέον, τα εδάφη αποτελούν σημαντική δεξαμενή άνθρακα, με το επιφανειακό έδαφος των γεωργικών περιοχών της ΕΕ να περιέχει πάνω από δέκα φορές την ποσότητα CO₂ που εκπέμπεται ετησίως στην ΕΕ.
Η κλιματική κρίση έχει επιταχύνει την απώλεια οργανικού άνθρακα από τα εδάφη. Μεταξύ 2009 και 2018, οι ευρωπαϊκοί γεωργικοί εδαφικοί πόροι παρουσίασαν σχετική απώλεια 0,75% του συνολικού οργανικού άνθρακα, υποδεικνύοντας την ανάγκη για άμεση δράση ώστε να αντιστραφεί αυτή η τάση.
Η μελέτη του JRC εισήγαγε έναν νέο δείκτη κινδύνου, συνδυάζοντας τις αλλαγές στο SOC (κίνδυνος) και τον κορεσμό του οργανικού άνθρακα που συνδέεται με ανόργανα στοιχεία (ευπάθεια), για να εντοπίσει περιοχές με τον υψηλότερο κίνδυνο περαιτέρω απωλειών άνθρακα, καθώς και περιοχές με δυνατότητα αύξησης του αποθέματος.
Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, η μελέτη προτείνει την εφαρμογή βιώσιμων γεωργικών πρακτικών, όπως:
- Εδαφοκάλυψη μεταξύ των καλλιεργητικών περιόδων,
- αμειψισπόρά,
- μειωμένη άροση,
- χρήση καλλιεργειών με βαθύτερο ριζικό σύστημα,
- αύξηση της προσθήκης οργανικής ουσίας,
- εφαρμογή αγροδασοπονίας.
- χρήση κομπόστ
Μάλιστα, το κομπόστ αποτελεί έναν πολύτιμο σύμμαχο για τη γεωργία, καθώς ενισχύει την οργανική ουσία του εδάφους, βελτιώνοντας τη δομή, τη γονιμότητα και την ικανότητα συγκράτησης νερού. Η προσθήκη κομπόστ αυξάνει τη μικροβιακή δραστηριότητα, συμβάλλοντας στην αποδόμηση των οργανικών υλικών και στην απελευθέρωση θρεπτικών στοιχείων για τα φυτά. Παράλληλα, λειτουργεί ως φυσικός μηχανισμός δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα, μειώνοντας την ποσότητα που απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα και συμβάλλοντας στη μετρίαση της κλιματικής αλλαγής. Η χρήση του κομπόστ όχι μόνο προωθεί τη βιώσιμη γεωργία αλλά και ενισχύει τη μακροχρόνια υγεία των εδαφών, καθιστώντας τις καλλιέργειες πιο ανθεκτικές σε περιβαλλοντικές πιέσεις.
Όλες αυτές οι πρακτικές μπορούν να συμβάλουν στη διατήρηση και αύξηση του οργανικού άνθρακα στα εδάφη, ενισχύοντας την ανθεκτικότητα τους και υποστηρίζοντας τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ.
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει πρωτοβουλίες για την προστασία και αποκατάσταση της υγείας των εδαφών. Η στρατηγική της ΕΕ για το έδαφος με ορίζοντα το 2030 καθορίζει μέτρα για την αποκατάσταση της υγείας των εδαφών έως το 2050, με συγκεκριμένες ενέργειες που θα υλοποιηθούν μέχρι το 2030. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Εδαφών έχει θέσει τα θεμέλια για την καλύτερη παρακολούθηση των εδαφών, χρησιμοποιώντας προηγμένα εργαλεία για τη βελτίωση της ποιότητας των δεδομένων σχετικά με την εδαφική διάβρωση, τα επίπεδα οργανικού άνθρακα στα εδάφη και τις ανισορροπίες θρεπτικών στοιχείων.
Επιπλέον, το Συμβούλιο της ΕΕ ενέκρινε τον Νοέμβριο του 2024 έναν κανονισμό για τη θέσπιση πλαισίου πιστοποίησης σε επίπεδο ΕΕ για τις μόνιμες απορροφήσεις άνθρακα, την ανθρακοδεσμευτική γεωργία και την αποθήκευση άνθρακα σε προϊόντα. Αυτό το προαιρετικό πλαίσιο στοχεύει στη διευκόλυνση και υποστήριξη δραστηριοτήτων υψηλής ποιότητας που συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών και στην αποθήκευση άνθρακα, συμπληρωματικά προς τη διαρκή μείωση των εκπομπών.
Η αντιμετώπιση της απώλειας οργανικού άνθρακα στα εδάφη αποτελεί κρίσιμη πρόκληση για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μέσω της εφαρμογής βιώσιμων γεωργικών πρακτικών και της υιοθέτησης κατάλληλων πολιτικών, η ΕΕ στοχεύει στην προστασία των εδαφικών πόρων, συμβάλλοντας στην κλιματική ουδετερότητα και διασφαλίζοντας τη διατροφική ασφάλεια για τις μελλοντικές γενιές.
