Ο κλωστοϋφαντουργικός κλάδος δεν είναι απλώς μια βιομηχανία. Είναι ένας ολόκληρος πολιτισμικός και οικονομικός μηχανισμός, πλεγμένος βαθιά μέσα στην καθημερινότητα και την ιστορία του δυτικού κόσμου. Από τις αγροτικές καλλιέργειες που παράγουν βαμβάκι, μέχρι τους σχεδιαστές μόδας που διαμορφώνουν τις αισθητικές μας επιλογές, το ύφασμα δεν καλύπτει απλώς το σώμα, αλλά και ένα μεγάλο μέρος της παγκόσμιας αλυσίδας αξίας.
Ωστόσο, αυτή η αλυσίδα, όπως και οι ίνες των υφασμάτων, έχει αρχίσει να «φθείρεται». Στο επίκεντρο των συζητήσεων για την πράσινη μετάβαση, ο κλάδος καλείται σήμερα να αναθεωρήσει τις πρακτικές του, να αντιμετωπίσει το βάρος των απορριμμάτων που παράγει και να αναζητήσει βιώσιμους τρόπους παραγωγής, χωρίς να απολέσει τη δημιουργικότητά του.
Από το χωράφι στη βιτρίνα είναι μια διαδρομή διαδρομή υψηλού κόστους. Η βιομηχανία της μόδας και των υφασμάτων είναι μία από τις πλέον επιδραστικές στην παγκόσμια οικονομία. Σύμφωνα με στοιχεία του Ellen MacArthur Foundation, παράγει πάνω από 100 δισεκατομμύρια ρούχα κάθε χρόνο, ενώ η παραγωγή υφασμάτων αναμένεται να τριπλασιαστεί έως το 2050. Η αύξηση αυτή ωστόσο δεν συνοδεύεται από αντίστοιχα βιώσιμες πρακτικές. Αντίθετα, το 87% των υφασμάτων καταλήγει σε χωματερές ή καίγεται, ενώ λιγότερο από το 1% ανακυκλώνεται σε νέα ρούχα.
Οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες αυτού του μοντέλου είναι πλέον ορατές. Η εντατική γεωργία για παραγωγή πρώτων υλών, η κατανάλωση τεράστιων ποσοτήτων νερού, οι τοξικές βαφές και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έχουν οδηγήσει την κλωστοϋφαντουργία να συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πιο ρυπογόνους τομείς παγκοσμίως.
Το κυρίαρχο μοντέλο fast fashion δηλαδή φθηνή παραγωγή, γρήγορη διάθεση, συνεχής ανανέωση , τροφοδοτεί μια κουλτούρα υπερκατανάλωσης, όπου το ρούχο αντιμετωπίζεται ως προϊόν μιας χρήσης. Όμως πίσω από κάθε μπλούζα των 5 ευρώ βρίσκεται μια σύνθετη διαδικασία με τεράστιο περιβαλλοντικό αποτύπωμα: από τη χρήση φυτοφαρμάκων στη γεωργία μέχρι τις εκπομπές CO₂ κατά τη μεταφορά των προϊόντων.
Οι καταναλωτές δείχνουν να αντιλαμβάνονται την ανάγκη αλλαγής, αλλά το σύστημα παραμένει δομημένο με τρόπο που ενθαρρύνει την απόρριψη αντί της επαναχρησιμοποίησης. Οι υποδομές ανακύκλωσης υφασμάτων είναι ακόμη περιορισμένες, και οι τεχνολογίες για την ανάκτηση ινών δεν έχουν ευρεία εφαρμογή.
Κι εδώ τίθεται το ερώτημα. Μπορεί η Κυκλική οικονομία να αποτελέσει μια νέα «ύφανση» για την αγορά; Η κυκλική οικονομία δεν είναι απλώς μια οικολογική επιλογή, είναι στρατηγική επιβίωσης για τον ίδιο τον κλάδο. Μετακινώντας το επίκεντρο από τη γραμμική κατανάλωση (παραγωγή – χρήση – απόρριψη) προς την ανακύκλωση, την επισκευή, την επαναχρησιμοποίηση και τον σχεδιασμό με βάση τον κύκλο ζωής, ο κλωστοϋφαντουργικός κλάδος μπορεί να περιορίσει τις επιπτώσεις του και να διατηρήσει την καινοτομία του.
Πρωτοβουλίες όπως οι συλλογές μεταχειρισμένων ρούχων, οι πλατφόρμες ανταλλαγής και οι γραμμές προϊόντων από ανακυκλωμένα υλικά δείχνουν την κατεύθυνση. Παράλληλα, η ανάπτυξη τεχνολογιών για τη διαχωρισμένη συλλογή και την επεξεργασία υφασμάτων, η ενσωμάτωση υλικών φιλικών προς το περιβάλλον και η διαφάνεια στις εφοδιαστικές αλυσίδες αναδεικνύονται ως βασικά εργαλεία της πράσινης μετάβασης.
Σε αυτό το μεταβαλλόμενο τοπίο, η Ελλάδα αναδεικνύεται ως ενεργός εταίρος, όχι μόνο ως παραγωγός αλλά και ως κόμβος καινοτομίας. Η BIOSOLIDS, μια εταιρεία με βαθιά εξειδίκευση στη διαχείριση αποβλήτων/απορριμμάτων και τη βιώσιμη ανάπτυξη, αποτελεί σήμερα βασικό συνεργάτη στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα VERDEinMED, που συντονίζεται από το ΕΚΕΤΑ (CERTH) και εστιάζει στη μετάβαση του μεσογειακού κλωστοϋφαντουργικού κλάδου προς την κυκλική οικονομία.
Ως επίσημος Mentor και Consultant, η BIOSOLIDS παρέχει στρατηγική και τεχνική καθοδήγηση σε επιχειρήσεις που επιδιώκουν να μετασχηματίσουν τις παραγωγικές τους διαδικασίες. Μέσω του τμήματος R3 Knowledge, προσφέρει συμβουλευτική υποστήριξη σε επιχειρήσεις με στόχο την ενσωμάτωση βιώσιμων πρακτικών, τη μείωση των αποβλήτων και τη συμμόρφωση με τα ευρωπαϊκά περιβαλλοντικά πρότυπα.
Το έργο VERDEinMED έρχεται να καλύψει ένα κρίσιμο κενό: την έλλειψη τεχνογνωσίας και εργαλείων για την εφαρμογή κυκλικών μοντέλων στον κλωστοϋφαντουργικό κλάδο, ειδικά σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Μέσα από τη δράση της BIOSOLIDS, η Ελλάδα αποδεικνύει ότι μπορεί να αναλάβει ηγετικό ρόλο στον μεσογειακό χώρο, προωθώντας λύσεις που συνδυάζουν την καινοτομία με την περιβαλλοντική ευθύνη.
Η πρόκληση για τον κλωστοϋφαντουργικό κλάδο δεν είναι μόνο τεχνική. Είναι κυρίως πολιτισμική. Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το ρούχο, την αξία του, τη διάρκεια ζωής του, αλλά και τις ευθύνες που απορρέουν από την παραγωγή και την κατανάλωσή του, πρέπει να αλλάξει. Η πράσινη μετάβαση απαιτεί συμμαχίες: μεταξύ δημόσιων φορέων, επιχειρήσεων, ερευνητικών κέντρων και καταναλωτών.
Ο ρόλος οργανισμών όπως η BIOSOLIDS, που γεφυρώνουν την τεχνογνωσία με την εφαρμογή, είναι καθοριστικός. Όχι μόνο επειδή προσφέρουν λύσεις, αλλά επειδή διαμορφώνουν το ίδιο το πλαίσιο στο οποίο η αλλαγή μπορεί να γίνει εφικτή.
Σε έναν κόσμο όπου το ύφασμα του μέλλοντος πρέπει να είναι ανθεκτικό, κυκλικό και υπεύθυνο, η βιομηχανία της κλωστοϋφαντουργίας δεν έχει την πολυτέλεια να παραμένει στο παρελθόν.
Ήρθε η ώρα να υφάνουμε ξανά το μέλλον, αυτή τη φορά με «ίνες βιωσιμότητας».
Πηγές:
– Ellen MacArthur Foundation, A new textiles economy (2017)
– European Environment Agency, Textiles and the environment (2022)
– The Guardian, Fast fashion’s environmental crisis
– CERTH – VERDEinMED project information
– BIOSOLIDS official website
