Η έκθεση Circularity Gap Report 2025, που δημοσιεύτηκε από την Circle Economy, είναι κάτι περισσότερο από μια ετήσια αποτίμηση της παγκόσμιας κυκλικής οικονομίας. Είναι ένα καμπανάκι συναγερμού.
Το 2025 βρίσκει τον παγκόσμιο δείκτη κυκλικότητας στο 6,9%, μειωμένο από το 9,1% που ήταν όταν ξεκίνησαν οι μετρήσεις το 2018. Πρόκειται για μια κρίσιμη ένδειξη.
Ο κόσμος καταναλώνει περισσότερα υλικά από ποτέ, αυξάνοντας το αποτύπωμα σε άνθρακα, απορρίμματα και απώλεια βιοποικιλότητας, ενώ η ικανότητά μας να ανακυκλώνουμε και να επαναχρησιμοποιούμε κινείται με βραδείς ρυθμούς.
Η έκθεση εισάγει ένα ευρύ σύνολο 11 δεικτών για να μετρήσει τις ροές υλικών — από τις παρθένες πηγές μέχρι τις δυνατότητες επανακυκλωσιμότητας. Κεντρικά συμπεράσματα δείχνουν ότι σχεδόν τα δύο πέμπτα (38%) των υλικών συσσωρεύονται σε νέα αποθέματα όπως κτίρια, μηχανήματα και οχήματα, περιορίζοντας την ταχύτητα επαναχρησιμοποίησης. Παράλληλα, μόνο το 6,9% των συνολικών εισροών υλικών στην παγκόσμια οικονομία είναι δευτερογενείς (ανακυκλωμένα ή επαναχρησιμοποιούμενα), ενώ η χρήση βιομάζας, αν και συχνά θεωρείται «πράσινη», παρουσιάζει σοβαρές περιβαλλοντικές επιπλοκές, καθώς συνοδεύεται από αποψίλωση, απώλεια οικοσυστημάτων και υπερεκμετάλλευση γης.
Circularity Gap Report 2025 – https://circularity-gap.world/2025
Η μεγάλη πρόκληση της κυκλικότητας δεν είναι απλώς τεχνολογική ή ρυθμιστική – είναι συστημική. Η έκθεση τονίζει ότι για να υπάρξει ουσιαστική πρόοδος, απαιτείται επανασχεδιασμός των ίδιων των παραγωγικών και καταναλωτικών μοντέλων. Ο «γραμμικός» τρόπος ζωής – από το εξορύσσουμε, παράγουμε, καταναλώνουμε και πετάμε – πρέπει να αντικατασταθεί από ένα «κυκλικό» μοντέλο που θέτει την αποδοτικότητα, την επαναχρησιμοποίηση και τη συντήρηση ως πρωτογενείς αξίες. Και ενώ αυτά ισχύουν σε παγκόσμιο επίπεδο, η ερώτηση παραμένει επίκαιρη και πιεστική: τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ελλάδα;
Η χώρα μας, αν και έχει καταθέσει ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία και έχει προχωρήσει σε ευρωπαϊκά συγχρηματοδοτούμενα έργα, υπολείπεται των δυνατοτήτων της. Με βάση πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία, ο δείκτης κυκλικότητας της Ελλάδας αγγίζει μόλις το 3,1% — κάτω από το 1/3 του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Την ίδια στιγμή, πάνω από 75% των αστικών αποβλήτων οδηγούνται ακόμη σε ταφή, ενώ η ανακύκλωση περιορίζεται συχνά σε χαμηλής αξίας ρεύματα (όπως πλαστικά συσκευασίας ή χαρτί). Σε περιφέρειες όπως η Κεντρική Μακεδονία, παρά τις ενθαρρυντικές πρωτοβουλίες, εξακολουθούν να υφίστανται δομικές αδυναμίες: από τις ανεπάρκειες υποδομών μέχρι την απουσία μακροχρόνιας στρατηγικής για τις τοπικές βιομηχανίες και τις δημοτικές αρχές.
Ωστόσο, δεν λείπουν οι δυνατότητες. Πρωτοβουλίες σε επιλεγμένους τομείς, όπως η ανακύκλωση λιπαντικών ελαίων, έχουν πετύχει εξαιρετικά ποσοστά ανάκτησης (άνω του 80%), αποδεικνύοντας ότι όταν το θεσμικό και επιχειρηματικό πλαίσιο λειτουργεί συντονισμένα, τα αποτελέσματα έρχονται. Επιπλέον, η σταδιακή ηλεκτροκίνηση, η αναζωογόνηση τοπικών αγορών επισκευών και οι εφαρμογές της κυκλικής οικονομίας σε αγροδιατροφικά συστήματα μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτες για ένα νέο κυκλικό μοντέλο.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Green Swans, μια πρωτοβουλία που εστιάζει στη βιώσιμη και δίκαιη μετάβαση της οικονομίας, προτείνει ένα νέο αφήγημα για την Ελλάδα: ένα μοντέλο κυκλικότητας ριζωμένο στις τοπικές ιδιαιτερότητες, αλλά με παγκόσμια αξία.
Αντί για οριζόντιες «λύσεις ραφής», απαιτείται μια προσέγγιση που θα ξεκινά από τη χαρτογράφηση των τοπικών αποθεμάτων υλικών, τις υφιστάμενες ροές και τις ανεπαρκείς υποδομές.
Η σύσταση περιφερειακών κόμβων κυκλικής καινοτομίας, με συνεργασία ΑΕΙ, τοπικών επιχειρήσεων ( όπως για παράδειγμα το Biosolids Learning Hub) και αυτοδιοίκησης, είναι θεμελιώδης. Παράλληλα, χρειάζονται νέα χρηματοδοτικά εργαλεία για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ώστε να επενδύσουν σε ανακυκλώσιμα προϊόντα, αποδοτικές πρώτες ύλες και τοπικές αλυσίδες αξίας.
Η πρόκληση για την Ελλάδα είναι να αποφύγει να πέσει στη «μεταβατική παγίδα», δηλαδή να θέτει στρατηγικούς στόχους που παραμένουν σε θεωρητικό επίπεδο. Η μετάβαση στην κυκλική οικονομία μπορεί να μην είναι γραμμική – όπως και οι ίδιες οι ροές υλικών – αλλά η δυναμική της χώρας μας, οι δυνατότητες χρηματοδότησης μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και οι ανάγκες του επιχειρηματικού και κοινωνικού ιστού δεν αφήνουν περιθώρια για καθυστερήσεις. Αν η Ελλάδα τοποθετήσει την κυκλική οικονομία ως θεμέλιο της νέας παραγωγικής ταυτότητάς της, μπορεί όχι μόνο να ακολουθήσει τις ευρωπαϊκές εξελίξεις, αλλά να τις προδιαγράψει.
Η ώρα για δράση είναι τώρα. Όπως εύστοχα υπογραμμίζει η Circle Economy, η κυκλικότητα δεν είναι ο στόχος, είναι το μέσο για ένα μέλλον που συνδυάζει ανθρώπινη ευημερία και πλανητική σταθερότητα. Και η Ελλάδα οφείλει να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτού του νέου σχεδίου
——————————–
Πηγές:
Circularity Gap Report 2025 – https://circularity-gap.world/2025
