Η συζήτηση για το μέλλον της ελληνικής γεωργίας μοιάζει συχνά εγκλωβισμένη ανάμεσα σε δύο εικόνες. Από τη μία, τα μπλόκα στους εθνικούς δρόμους, τα αιτήματα, η αγωνία για το εισόδημα, οι ανασφάλειες μιας παραγωγής που παλεύει με το κόστος και την αβεβαιότητα. Από την άλλη, το συνέδριο και οι τελετές απονομής του «Αγρότη της Χρονιάς», οι έξυπνες καινοτομίες, τα παραδείγματα εκσυγχρονισμού που αποδεικνύουν ότι η ελληνική ύπαιθρος μπορεί όταν της δοθεί χώρος να κοιτάξει το μέλλον χωρίς φόβο.
Κάπου ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο άκρα, βρίσκεται ένα νέο εργαλείο που έχει αρχίσει να συζητιέται όλο και περισσότερο στην Ευρώπη. Το Αγροτικό Σύμφωνο 2040. Όχι ως μία τυπική ευρωπαϊκή πρωτοβουλία, αλλά ως μια μακρά διαδικασία συλλογικής ωρίμανσης. Ένα πλαίσιο συνεργασίας, συμμετοχής και μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, που επιχειρεί να δώσει στα αγροτικά εδάφη της ηπείρου κάτι που λείπει εδώ και δεκαετίες.
Mια κοινή κατεύθυνση και κυρίως, ένα … κοινό ΑΦΗΓΗΜΑ.
Η ανάγκη αυτή δεν προέκυψε ξαφνικά. Η ευρωπαϊκή ύπαιθρος γερνάει. Οι νέοι εγκαταλείπουν τα χωριά τους. Οι υπηρεσίες συρρικνώνονται. Οι οικονομίες γίνονται εύθραυστες. Κανείς δεν χρειάζεται ειδική μελέτη για να αντιληφθεί ότι οι αγροτικές περιοχές, στην Ελλάδα ακόμη περισσότερο απ’ ό,τι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, βρίσκονται συχνά σε υπαρξιακό σταυροδρόμι. Η πανδημία, η ενεργειακή κρίση, η κλιματική πίεση και η γεωπολιτική αστάθεια απλώς επιτάχυναν τη συζήτηση.
Γι’ αυτό, το 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να προσπαθήσει να μετατρέψει το «πρόβλημα» σε «όραμα» Μέσα από μια εκτεταμένη δημόσια διαβούλευση, εκατοντάδες φορείς, κοινότητες, δήμοι, περιφέρειες, οργανώσεις, επιστήμονες και παραγωγοί συμμετείχαν στη δημιουργία ενός κειμένου-πυξίδας, του Long-Term Vision for Rural Areas 2040. Στόχος του δεν είναι απλώς να οριοθετήσει δράσεις. Είναι να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε την ύπαιθρο. Να τη μετατρέψει από περιθώριο σε κέντρο, από χώρο εγκατάλειψης σε περιοχή πολιτικής προτεραιότητας.
Για να στηριχτεί αυτό το όραμα, η Επιτροπή δημιούργησε το Rural Pact, το οποίο στην Ελλάδα έχει αρχίσει να αναφέρεται ως «Αγροτικό Σύμφωνο 2040». Δεν είναι μια νέα ΚΑΠ, ούτε κάποιος χρηματοδοτικός μηχανισμός. Είναι ένα πλαίσιο συνεργασίας που προσκαλεί κράτη, αυτοδιοίκηση, αγρότες, επιχειρήσεις, κοινωνικούς φορείς, όλους όσοι σχετίζονται με την ύπαιθρο, να συνεισφέρουν, να δεσμευτούν και να σχεδιάσουν μαζί.
Στην ουσία, το Αγροτικό Σύμφωνο προσπαθεί να απαντήσει σε μια απλή αλλά κρίσιμη ερώτηση:
πώς θέλουμε να είναι η ύπαιθρος το 2040;
Αν η ερώτηση φαίνεται απλή, η απάντηση δεν είναι.
Γι’ αυτό το όραμα οργανώνεται γύρω από δέκα μεγάλες κοινές κατευθύνσεις (shared goals) που ξεκινούν από τα βασικά θεμέλια όπως η ποιότητα ζωής η πρόσβαση σε υπηρεσίες, η ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή, η βιώσιμη παραγωγή, η τοπική ανάπτυξη, η ισότητα, η νεανική επιχειρηματικότητα, η καινοτομία και η κοινωνική συνοχή.
Αν αυτό ακούγεται γενικό, ας το σκεφτούμε ως εξής. Το Αγροτικό Σύμφωνο είναι ένα είδος «μεγάλου μπλοκ σημειώσεων και ζωγραφικής» της Ευρώπης, στο οποίο κάθε χώρα και κάθε περιοχή προσθέτει τις δικές της δεσμεύσεις, τις δικές της ιδέες, τις δικές της προτεραιότητες.
Δεν επιβάλλει κάτι.
Δίνει χώρο να εκφραστεί η πολυπλοκότητα. Και πάνω από όλα προσπαθεί να δημιουργήσει μια Κοινότητα. Ένα ευρωπαϊκό τραπέζι όπου η γνώση, η εμπειρία και οι λύσεις ταξιδεύουν από Τόπο σε Τόπο.
Για την Ελλάδα, το ενδιαφέρον δεν είναι μόνο θεωρητικό. Το Αγροτικό Σύμφωνο μπορεί να αποτελέσει καταλύτη. Η χώρα διαθέτει αγροτικές περιοχές πλούσιες σε ταυτότητα αλλά φτωχές σε υποδομές, πλούσιες σε παραγωγικό δυναμικό αλλά φτωχές σε εναλλακτικές οικονομικές δραστηριότητες. Διαθέτει παραγωγούς που επενδύουν, καινοτομούν και διακρίνονται διεθνώς όπως δείχνουν κάθε χρόνο τα βραβεία «Αγρότης της Χρονιάς» αλλά και παραγωγούς που βρίσκονται σε οριακό σημείο βιοπορισμού.
Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι μόνο να «μεταμοσχευτεί» το ευρωπαϊκό πλαίσιο στην ελληνική πραγματικότητα. Είναι να χρησιμοποιηθεί ως αφορμή για να αλλάξει ο Τρόπος που συζητάμε για την Ύπαιθρο. Να φύγουμε από τον κύκλο «της διαμαρτυρίας» και να περάσουμε σε έναν κύκλο «συλλογικού σχεδιασμού».
Να δοθεί στα μπλόκα των αγροτών μια νέα διάσταση.
Όχι μόνο συμβολή στην πίεση, αλλά συμβολή και στη διαμόρφωση λύσεων.
Το Αγροτικό Σύμφωνο 2040 θέτει την Ελλάδα μπροστά σε μια ευκαιρία, ίσως την πιο σημαντική των τελευταίων ετών. Αν αξιοποιηθεί, μπορεί να δημιουργήσει έναν νέο χάρτη για την ύπαιθρο με καλύτερες υπηρεσίες, ισχυρότερη τοπική οικονομία, σύγχρονες υποδομές, νέους ανθρώπους που επιλέγουν να επιστρέψουν, καλλιέργειες που σέβονται το περιβάλλον, μοντέλα παραγωγής που δίνουν αξία και όχι μόνο ποσότητα.
Αν όχι, θα καταλήξει απλώς μια ακόμη ευρωπαϊκή λέξη που πέρασε και χάθηκε. Η διαφορά θα κριθεί στο πώς θα γίνει αυτή η συμμετοχή. Ποιοι φορείς, ποιες κοινότητες, ποιοι αγρότες, ποιοι νέοι θα αποφασίσουν να πάρουν τη συζήτηση στα χέρια τους και να σχεδιάσουν το μέλλον τους με θάρρος και ρεαλισμό.
Άλλωστε, η ύπαιθρος δεν αλλάζει με ένα έγγραφο. Αλλάζει με συμμαχίες. Με σχέδιο. Και με μια αφήγηση που εμπνέει αρκετούς ανθρώπους ώστε να θέλουν να την κάνουν πράξη. Το Αγροτικό Σύμφωνο 2040 μπορεί να γίνει αυτή η αφήγηση.
Το αν θα γίνει, εξαρτάται τώρα. Όχι το 2040.
Από ποιους:
Από …Εμάς!.
Πηγές:
-
Long-Term Vision for Rural Areas – European Commission
https://rural-vision.europa.eu/index_en -
Shared Goals for Rural Areas
https://rural-vision.europa.eu/rural-vision/shared-goals_en -
Rural Pact – Overview
https://ruralpact.rural-vision.europa.euEU Press Announcements on Rural Pact
https://cor.europa.eu/en/news -
Εθνικό Αγροτικό Δίκτυο – Σχετικό υλικό για το Όραμα 2040
https://ead.gr/orama–agrotikes–perioxes-2040
